- Pieterskerk. Oorspronkelijk grafelijke kapel, gewijd (of herwijd) in 1121. In 1268 eerste parochiekerk van Leiden. Begin 14e eeuw vervangen door groter gebouw. Verbouwingen en uitbreidingen van 1390 tot 1565 gaven de kerk haar huidige (kruis)vorm, te beginnen met het koor (1412 gewijd). Toren stortte in 1512 in. Gotiek.
Gravensteen (centrale torens). Verdedigbare, vierkante toren gebouwd door de graaf ca. 1200. Gevangenis, vanaf 1463 stedelijk. Daarna is toren verhoogd en een zeskantige traptoren aangebouwd.
Blauwe Steen (13e eeuw). Middelpunt van de middeleeuwse stad. Hier werden mensen voor het gerecht gedaagd en diverse plechtige rechtshandelingen en vonnissen voltrokken.
Catharinagasthuis. Vóór 1275 gesticht voor opvang van arme vreemdelingen en zieken, later ziekenzorg. Slechts de oude kapel (thans Waalse Kerk) resteert, met aanpassingen uit later eeuwen.
Hooglandse kerk (Pancraskerk). Gewijd in 1315, eerste stenen kerk 1366. In 1475 nieuw koor en ca. 1500 transept (late gotiek), totale uitbreiding niet gerealiseerd. Kruiskerk.
Onze-Lieve-Vrouwekerk. Gesticht ca. 1330, vanaf 1364 Leidse parochiekerk. In 1584 Waalse kerk. Gesloopt in 1819, maar muurresten nog aanwezig op Vrouwenkerkplein.
Rode Steen. Vergelijkbaar met de Blauwe Steen, maar dan voor het ambacht Maredorp, dat in 1355 door Leiden werd geannexeerd.
Elisabethgasthuis (hof). Rond 1428 gesticht voor opvang hulpbehoevende vrouwen, later uitgebreid met proveniershuisjes en gebruikt als hofje. In 1969 gerestaureerd en gereconstrueerd.
Muurtoren Oostenrijk. Als enige overgebleven van de 33 middeleeuwse muurtorens. Gebouwd tussen 1486 en 1500.
Willem II (1228-1256), graaf van Holland (1234-1256), Rooms koning Heilige Roomse Rijk (1248-1256).
Floris V (1254-1296), graaf van Holland (1256-1296), waarschijnlijk te Leiden geboren.
Filips van Leiden
Jan Fillipsz.
Engebrecht IJsbrandtsz. Schut (ca. 1420-1500), rector Grote School, didactisch schrijver.
ca. 1200 - Oudste stadsrechtverlening - Het middeleeuwse stadhuis van Leiden op een afbeelding uit ca. 1588. Hier vergaderden de Leidse stadsbestuurders en spraken zij recht.
1203 - Gravin Ada en de slag om Leiden
ca. 1253 - Ontstaan Hoogheemraadschap Rijnland - In 1655 verbeeldde Cesar van Everdingen de overhandiging van de oprichtingsoorkonde van het Hoogheemraadschap van Rijnland (1253) door graaf Willem II van Holland.
1254 - Floris V te Leiden geboren (vermoedelijk)
ca. 1275 - Stichting St. Catharinagasthuis
ca. 1294 - Uitbreiding stad op Hogeland - Leiden aan het eind van de Middeleeuwen. Kaart uit ca. 1560, getekend door Jacob van Deventer in opdracht van koning Philips II.
1303 - Instellen jaarmarkt
1315 - Wijding Hooglandse kerk
ca. 1335 - Bouw eerste stadsmuur
ca. 1351 - Stadsvergroting rond de Haarlemmerstraat, met de buurtschap Maredorp - Leiden aan het eind van de Middeleeuwen. Kaart uit ca. 1560, getekend door Jacob van Deventer in opdracht van koning Philips II.
1366 - Hooglandse kerk verheven tot kapittelkerk
1386 - Stadsvergroting aan zuidkant van de stad
1417 - Verbod gebruik andere dan Engelse (kwaliteits)wol - Klosje gesponnen wol. Archeologische vondst.
1420 - Hoeks Leiden ingenomen door de Kabeljauwse graaf van Holland; einde politieke betekenis burggraaf
1434 - Hoge rechtspraak (voltooiing bestuurlijke autonomie) en benoemingsrecht smalle diensten
1445 - Hoeken en Kabeljauwen raken slaags in de stad
1449 - Instellen Veertigraad als voordrachtscollege schepenen
1450 - Gebod stenen huizen met harde dakbedekking - In 1655 verbeeldde Cesar van Everdingen de overhandiging van de oprichtingsoorkonde van het Hoogheemraadschap van Rijnland (1253) door graaf Willem II van Holland.
1474 - Vrijhandelsakkoord met de Hanze
1479 - Gebod vollerijen te vestigen aan rand van de stad
1481 - Hoeks-Kabeljauwse strijd om de stad
