Onder de wijk Roomburg ligt het oudste Leidse monument: resten van het Romeinse castellum Matilo.
De Oude Rijn - destijds nog de hoofdstroom van de rivier - was de grens van het Romeinse Rijk en tevens een belangrijke transportroute. Ter grensbewaking werd langs deze zogenaamde limes een aantal forten en wachtposten gebouwd, zoals Matilo bij Leiden, Lugdunum bij Katwijk en Praetorium Agrippina bij Valkenburg.
Soldaten en Cananefaten
Het castellum Matilo (oudste resten rond 50 n Chr.) huisvestte ongeveer 480 soldaten binnen de versterking. Daarbuiten ontstond een nederzetting (vicus) met 500 bewoners, met de nodige landbouw en nijverheid. De Oude Rijnmond was relatief dichtbevolkt en de Romeinen dreven handel met deze door hen Cananefaten genoemde bewoners. Er woonden al heel lang mensen op de oude oever- en rivierwallen: de oudste Leidse bewoningssporen dateren van ca. 2000 v. Chr.
